Vấn nạn hàng giả, gian lận thương mại và giải pháp phòng, chống hiện nay
- Thứ hai - 23/06/2025 23:33
- In ra
- Đóng cửa sổ này
ThS.Ngô Huy Thái
Phó Trưởng Khoa Nhà nước và Pháp luật
Trường Chính trị Sóc Trăng
Phó Trưởng Khoa Nhà nước và Pháp luật
Trường Chính trị Sóc Trăng
Tóm tắt: Trong quá trình lãnh đạo, điều hành quản lý nền kinh tế, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, ngăn chặn và xử lý các hành vi sản xuất, tiêu thụ hàng giả, gian lận thương mại nhằm bảo vệ lợi ích của Nhà nước, người tiêu dùng, quyền sở hữu trí tuệ của tổ chức, cá nhân tham gia vào các quan hệ sản xuất, kinh doanh, góp phần phát triển kinh tế - xã hội một cách bền vững. Tuy nhiên tình trạng hàng giả, gian lận thương mại ngày càng diễn biến phức tạp gây ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Đây được xem là “vấn nạn” vì vậy việc phòng, chống và xử lý nghiêm các hành vi sản xuất, tiêu thụ hàng giả, gian lận thương mại là điều cần thiết và cấp bách hiện nay.
Từ khoá: Vấn nạn hàng giả; gian lận thương mại; giải pháp phòng, chống.
1. Đặt vấn đề
Hàng giả, gian lận thương mại hiện nay được xem là “quốc nạn” gây thiệt hại về kinh tế và đe dọa đến sức khỏe, tính mạng của người tiêu dùng; làm giảm sút uy tín, thương hiệu, ảnh hưởng đến lợi ích kinh tế của các chủ thể làm ăn chân chính; giảm niềm tin của người tiêu dùng đối với hàng hóa; là rào cản sự phát triển của nền kinh tế, gây thất thu ngân sách nhà nước; gây nên sự hoài nghi của người dân đối với Đảng và nhà nước trong công tác lãnh đạo, điều hành quản lý nền kinh tế và là nguyên nhân để các thế lực thù địch chống phá, xuyên tạc, kích động phủ nhận đường lối của Đảng, sự quản lý của Nhà nước trong phát triển nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
2. Nội dung
2.1. Khái niệm về hàng giả, gian lận thương mại
Hàng giả gồm hai loại là giả về hình thức và giả về nội dung: Hàng giả về hình thức được hiểu là việc hàng giả mạo về sở hữu trí tuệ hoặc tem, nhãn, bao bì hàng giả; Hàng giả về nội dung tức là giả về chất lượng hàng hóa, như hàng hóa có giá trị sử dụng, công dụng không đúng với nguồn gốc bản chất tự nhiên chỉ đạt mức từ 70% trở xuống so với mức tối thiểu ghi trên nhãn, bao bì hàng hóa[1].
Đối với gian lận thương mại là hành vi cố ý vi phạm các quy định, luật lệ trong hoạt động thương mại nhằm thu lợi bất chính hoặc trốn tránh nghĩa vụ pháp lý như khai báo sai thông tin, làm giả giấy tờ, trốn thuế, hoặc sử dụng các thủ đoạn để qua mặt cơ quan quản lý, từ đó đạt được lợi thế cạnh tranh không công bằng hoặc giảm chi phí một cách bất hợp pháp[2].
Khái niệm về hàng giả, gian lận thương mại và hành vi vi phạm pháp luật về sản xuất, tiêu thụ hàng giả và gian lận thương mại được quy định cụ thể trong các văn bản quy phạm pháp luật ở những lĩnh vực cụ thể khác nhau trong quản lý kinh tế.
2.2. Quá trình chỉ đạo, điều hành của Nhà nước trong phòng chống hàng giả, gian lận thương mại
Trong quá trình quản lý, điều hành nền kinh tế, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo để ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng về hàng giả, gian lận thương mại như: Công điện số 40/CĐ-TTg ngày 17/4/2025 xử lý vụ việc sản xuất, phân phối sữa giả; Công điện số 41/CĐ-TTg ngày 17/4/2025 xử lý vụ việc sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thực phẩm bảo vệ sức khỏe; Công điện số 55/CĐ-TTg ngày 02/5/2025 về tăng cường phối hợp, xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân liên quan đến sản xuất, buôn bán thuốc chữa bệnh giả, sữa giả và thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả; Công điện số 65/CĐ-TTg ngày 15/5/2025 về mở đợt cao điểm đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ; Chỉ thị 13/CT-TTg ngày 17/5/2025 về tăng cường công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trong tình hình mới; Công điện số 72/CĐ-TTg ngày 24/5/2025 tiếp tục đẩy mạnh cao điểm đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.
Đồng thời Bộ Y tế cũng đã có Công văn số 2352/BYT-QLD ngày 20/04/2025 về việc tăng cường công tác đấu tranh phòng chống thuốc, thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả; Công văn số 2936/BYT-QLD ngày 15/5/2025 về tiếp tục thực hiện đấu tranh phòng chống thuốc giả, sữa giả, thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả; Kế hoạch số 614/KH-BYT, ngày 13/5/2025 thực hiện Công điện số 41/CĐ-TTg và Công điện số 55/CĐ-TTg liên quan đến xử lý các vụ việc sản xuất, buôn bán thuốc chữa bệnh giả, sữa giả và thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả; Công văn số 3005/BYT-QLD ngày 17/5/2025 triển khai Công điện số 65/CĐ-TTg về mở đợt cao điểm đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.
Kế hoạch số 01/KH-TTTN ngày 17/5/2025 của Cục quản lý và phát triển thị trường trong nước - Bộ Công thương cao điểm giám sát, kiểm tra, xử lý các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.
Bên cạnh đó, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên tham gia công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả; Đề nghị Bí thư Tỉnh ủy, Thành ủy thực hiện nghiêm túc và khẩn trương trong lãnh đạo, chỉ đạo các cấp ủy đảng và cả hệ thống chính trị tại địa phương tham gia công tác đấu tranh chống hàng giả, gian lận thương mại.
Từ những cơ sở trên cho thấy sự quan tâm của Đảng và Nhà nước ta, sự tham gia của các cấp uỷ, chính quyền và ban, ngành, đoàn thể trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo điều hành nhằm ngăn chặn và xử lý các hành vi sản xuất, tiêu thụ hàng giả, gian lận thương mại trong thời gian qua.
2.3. Thực trạng về hàng giả, gian lận thương mại
Tại kỳ họp lần thứ 9, Quốc hội khoá XV ngày 17/6, các đại biểu Quốc hội cho biết: Năm 2023 lực lượng quản lý thị trường đã phát hiện và xử lý 52.251 vụ vi phạm về buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả; năm 2024 phát hiện và xử lý 47.135 vụ; 4 tháng đầu năm 2025 các địa phương và đơn vị đã bắt giữ và xử lý hơn 34.000 vụ vi phạm, thu nộp ngân sách nhà nước hơn 4.892 tỷ đồng, khởi tố hình sự 1.450 vụ, hơn 2.100 đối tượng. Thực phẩm giả, thuốc giả, mỹ phẩm giả và các hàng giả khác lưu hành trên thị trường nhiều năm qua cho thấy thủ đoạn của các đối tượng sản xuất, buôn bán hàng giả rất tinh vi và phức tạp. Đường dây sản xuất, buôn bán hàng trăm tấn thực phẩm chức năng liên quan đến một cán bộ cao cấp của một bộ chuyên ngành đã được Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an khởi tố và một số vụ án khác cho thấy có sự tiếp tay của một số cán bộ thoái hóa về phẩm chất đạo đức và lối sống. Thêm hiện tượng hàng giả tràn lan trên mạng xã hội với sự quảng bá của một số người có ảnh hưởng, người nổi tiếng với những lời quảng cáo “nổ vang rầm rộ”, bức tranh hàng giả đã đủ gam màu và cung bậc khiến cho người tiêu dùng dù có thông thái đến mấy cũng khó phân biệt được sản phẩm giả đang lưu thông trên thị trường[3].
Nguyên nhân dẫn đến hàng giả, gian lận thương mại là: Do sự bất cập trong cơ chế quản lý, công tác quản lý, kiểm tra, kiểm soát còn nhiều bất cập; Chế tài chưa đủ mạnh, chưa đủ sức răn đe đối với các trường hợp vi phạm; Ý thức của người tiêu dùng chưa cao vẫn còn quan niệm “tiền nào của đó”; Một số người tiêu dùng chưa có đủ kiến thức để phân biệt hàng thật, hàng giả, hàng kém chất lượng; Lợi nhuận từ việc sản xuất, tiêu thụ hàng giả, gian lận thương mại rất lớn, thu hút nhiều đối tượng tham gia. Các đối tượng lợi dụng chính sách ưu đãi về thuế của Nhà nước để trục lợi; Đời sống người dân còn nhiều khó khăn; Việc kiểm tra, giám sát của các cơ quan chức năng chưa chặt chẽ, do có lúc, có nơi còn buông lỏng; một số cán bộ thiếu tinh thần trách nhiệm, có người không còn ý chí chiến đấu hoặc bị mua chuộc; chưa huy động được sức mạnh của người dân, doanh nghiệp tham gia trong công tác này[4].
3. Giải pháp phòng, chống hàng giả, gian lận thương mại trong thời gian tới
Một là, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng, chống hàng giả, gian lận thương mại. Các cấp uỷ Đảng phải quán triệt đẩy đủ về nhận thức cho cán bộ, đảng viên về ý nghĩa, tầm quan trọng của công tác phòng, chống hàng giả, gian lận thương mại; tác hại của việc sản xuất, tiêu thụ hàng giả và gian lận thương mại đến sự phát triển kinh tế - xã hội, sức khoẻ của nhân dân; Thường xuyên kiểm tra, giám sát cán bộ, đảng viên được giao nhiệm vụ có liên quan trong phòng, chống hàng giả, gian lận thương mại, kịp thời phát hiện, ngăn chặn và xử lý những hành vi vi phạm pháp luật; Kiên quyết phòng, ngừa, đấu tranh, ngăn chặn, tình trạng sản xuất, kinh doanh hàng giả, gian lận thương mại, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của doanh; bảo vệ sức khỏe, tính mạng của người dân. Xem đây là nhiệm vụ chính trị của người Đảng viên trong giai đoạn hiện nay.
Hai là, trong công tác quản lý nhà nước cần có sự phân cấp, phân quyền, phân công cụ thể, quy định rõ trách nhiệm của các cơ quan quản lý trong công tác phòng chống hàng giả, gian lận thương mại.
Ba là, tiếp tục rà soát sửa đổi, bổ sung hoàn thiện hệ thống pháp luật. Cần có các chính sách hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh theo đúng pháp luật, tạo môi trường kinh doanh cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng giữa các thành phần kinh tế; đơn giản hoá các thủ tục hành chính trong thực hiện giao dịch hành chính của các tổ chức, cá nhân tham gia vào hoạt động kinh tế.
Bốn là, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật về sản xuất, tiêu thụ hàng giả, hành vi gian lận thương mại, bảo đảm đủ sức răn đe, phòng ngừa, phục vụ tốt cho sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững, an toàn. Công khai kết quả xử lý đối với những tổ chức, cá nhân vi phạm trên phương tiện thông tin đại chúng.
Năm là, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức chuyên nghiệp, có trách nhiệm cao, có bản lĩnh chính trị vững vàng trong thực thi nhiệm vụ; Có chế độ khen thưởng, biểu dương kịp thời những cán bộ, công chức làm tốt nhiệm vụ và xem đây là tiêu chí để đánh giá thi đua cuối năm, mức độ hoàn thành nhiệm vụ. Xử lý nghiêm đối với những cán bộ, công chức vi phạm pháp luật trong quá trình thực thi nhiệm vụ.
Sáu là, nâng cao nhận thức của người tiêu dùng về hàng giả, gian lận thương mại. Xây dựng cơ chế để người dân, doanh nghiệp tham gia vào đấu tranh phòng chống sản suất, tiêu thụ hàng giả; gian lận thương mại; đẩy mạnh công tác tuyên truyền phổ biến chính sách, pháp luật, đấu tranh, phòng chống hành vi sản xuất, tiêu thụ hàng hàng giả; gian lận thương mại.
Bảy là, phát huy vai trò của Mặt trận tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội trong công tác đấu tranh, phòng chống hàng giả; gian lận thương mại. Phát động phong trào “Mỗi người dân là một chiến sĩ tuyên chiến với buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ; đồng thời là một người tiêu dùng thông minh trên thị trường”[5].
4. Kết luận
Phòng chống hàng giả, gian lận thương mại là nhiệm vụ cấp bách, thường xuyên và lâu dài của toàn Đảng, toàn dân và cả hệ thống chính trị trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước; bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của các tổ chức, cá nhân khi tham gia vào các quan hệ kinh tế; bảo vệ sức khỏe, tính mạng của người dân; đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững./.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Lê Thị Tuyết Hà, Pháp luật về hàng giả và hàng hóa không phù hợp với tiêu chuẩn công bố - bất cập và kiến nghị hoàn thiện, https://danchuphapluat.vn/phap-luat-ve-hang-gia-va-hang-hoa-khong-phu-hop-voi-tieu-chuan-cong-bo-bat-cap-va-kien-nghi-hoan-thien-4333.html [truy cập ngày 23/6/2025].
2. Nhân dân, Phòng, chống hàng giả, gian lận thương mại cần được nâng tầm chiến lược quốc gia, https://nhandan.vn/phong-chong-hang-gia-gian-lan-thuong-mai-can-duoc-nang-tam-chien-luoc-quoc-gia-post887484.html [truy cập ngày 23/6/2025].
3. Lý luận chính trị, Chủ trương của Đảng về phát triển kinh tế tư nhân trở thành động lực kinh tế quan trọng, https://lyluanchinhtri.vn/chu-truong-cua-dang-ve-phat-trien-kinh-te-tu-nhan-tro-thanh-dong-luc-kinh-te-quan-trong-6546.html [ truy cập ngày 24/6/2025].
4. Thư viện pháp luật, https://thuvienphapluat.vn/phap-luat-doanh-nghiep/cau-hoi-thuong-gap/gian-lan-thuong-mai-la-gi-hanh-vi-nao-la-gian-lan-thuong-mai-trong-linh-vuc-hai-quan-9357.html [truy cập ngày 23/6/2025].
5. Thanh tra, Báo chí với “mặt trận” đấu tranh phòng, chống hàng giả và gian lận thương mại, https://thanhtra.com.vn/tieu-dung-AA9F50895/bao-chi-voi-mat-tran-dau-tranh-phong-chong-hang-gia-va-gian-lan-thuong-mai-5ae8645da.html [ truy cập ngày 24/6/2025].
6. Tin tức, Thủ tướng : Mỗi ngày đều là cao điểm chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, https://baotintuc.vn/thoi-su/thu-tuong-moi-ngay-deu-la-cao-diem-chong-buon-lau-gian-lan-thuong-mai-hang-gia-20250623185143301.htm [truy cập ngày 22/6/2025].
[1] Lê Thị Tuyết Hà, Pháp luật về hàng giả và hàng hóa không phù hợp với tiêu chuẩn công bố - bất cập và kiến nghị hoàn thiện, https://danchuphapluat.vn/phap-luat-ve-hang-gia-va-hang-hoa-khong-phu-hop-voi-tieu-chuan-cong-bo-bat-cap-va-kien-nghi-hoan-thien-4333.html [truy cập ngày 23/6/2025].
[2] Thư viện pháp luật, https://thuvienphapluat.vn/phap-luat-doanh-nghiep/cau-hoi-thuong-gap/gian-lan-thuong-mai-la-gi-hanh-vi-nao-la-gian-lan-thuong-mai-trong-linh-vuc-hai-quan-9357.html [truy cập ngày 23/6/2025].
[3] Nhân dân, Phòng, chống hàng giả, gian lận thương mại cần được nâng tầm chiến lược quốc gia, https://nhandan.vn/phong-chong-hang-gia-gian-lan-thuong-mai-can-duoc-nang-tam-chien-luoc-quoc-gia-post887484.html [truy cập ngày 23/6/2025].
[4] Tin tức, Thủ tướng : Mỗi ngày đều là cao điểm chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, https://baotintuc.vn/thoi-su/thu-tuong-moi-ngay-deu-la-cao-diem-chong-buon-lau-gian-lan-thuong-mai-hang-gia-20250623185143301.htm [truy cập ngày 24/6/2025].
[5] Tin tức, Thủ tướng : Mỗi ngày đều là cao điểm chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, https://baotintuc.vn/thoi-su/thu-tuong-moi-ngay-deu-la-cao-diem-chong-buon-lau-gian-lan-thuong-mai-hang-gia-20250623185143301.htm [truy cập ngày 24/6/2025].